Η πόλη των Ιωαννίνων έχει το μοναδικό πλεονέκτημα να βρίσκεται σε επαφή με δύο ιδιαίτερης αισθητικής αξίας χώρους, τη λίμνη και το δάσος.
Η λίμνη Παμβώτιδα, η δεύτερη παλαιότερη μετά την Οχρίδα (ή Αχρίδα) λίμνη της Ευρώπης, δημιουργήθηκε στο τέλος της Μειόκαινου προς την Πλειόκενο περίοδο, περί τα πέντε εκατομμύρια χρόνια πριν.
Σε αντίθεση, τα δασύλλια των Ιωαννίνων είναι πολύ πρόσφατα. Η ηλικία τους είναι μόλις 65-80 έτη.
Τα δασύλλια δημιουργήθηκαν τμηματικά, κατά θέσεις, με τεχνιτή αναδάσωση η οποία ξεκίνησε το έτος 1928 στη θέση «Μεϊντάνι».
Μαρτυρία της πρώτης αναδάσωσης μπορείτε να δείτε στο φύλλο της εφημερίδας ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΣ ΑΓΩΝ της 28.11.1978. (update 26.10.2010 παραπομπή [4])
Η αναδάσωση δεν έχει ολοκληρωθεί μέχρι σήμερα δεδομένου ότι από την αρχική έκταση που προβλεπόταν, δεν έχει αναδασωθεί μέχρι σήμερα έκταση 161 στρεμμάτων. [1]
Την ίδια περίοδο μετά το 1928 δημιουργήθηκαν και το δασύλλιο στο νησί και το απέναντι δασύλλιο στο Μιτσικέλι.
Οι μεταμόρφωση των γυμνών λόφων στα σημερινά δασύλλια απεικονίζεται στις παρακάτω φωτογραφίες πριν και μετά τις τεχνητές αναδασώσεις.
ΑΠΟΨΙΣ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΛΙΜΝΗΝ, εκδ. Γ. Δημητριάδης, Ιωάννινα (1899) (Εδώ)
Σημερινή άποψη των Ιωαννίνων
ΙΩΑΝΝΙΝΑ, ΝΗΣΟΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ, εκδ. Ι. Ιωαννίδης, Ιωάννινα (1905) (Εδώ)
Σημερινή άποψη του νησιούΤο εμβαδόν των εκτάσεων δασυλλίων Ιωαννίνων ανέρχεται σε 1072 στρέμματα σύμφωνα με το σχέδιο αποτερματισμού του έτους 1969. Τα όριά τους είναι σαφώς καθορισμένα και δεν υπάρχει καμία αμφισβήτηση ορίων. Περιμετρικά του Αισθητικού Δάσους Ιωαννίνων έχει κατασκευασθεί μόνιμη περίφραξη. [1]
Διευκρινίζεται εδώ ότι η οριογραμμή του Αισθητικού Δάσους Ιωαννίνων δεν ακολουθεί ομαλή πορεία αλλά τέτοια με πάρα πολλές εσοχές και εξοχές γεμάτη από μικρούς και στενούς κολπίσκους. Εκεί έχουν ανεγερθεί οικοδομές οι οποίες επειδή αγγίζουν το υφιστάμενο δασύλλιο δημιουργείται η αίσθηση ότι ανεγέρθηκαν εις βάρος του δάσους. [3]
Το Αισθητικό Δάσος Ιωαννίνων έκτασης 864 στρ. περιλαμβάνει τα τμήματα Μεϊντάνι, Τζέμ και Προφήτης Ηλίας-Προσκύνηση. [1]
Θέση Μεϊντάνι έκτασης 215 στρ.. Κηρύχθηκε αναδασωτέα με την υπ’ αριθμ. 63663/1934 απόφαση της Γενικής Διοίκησης Ηπείρου. Η αναδάσωση άρχισε το 1928 και περατώθηκε το 1936. [1]
Θέση Τζέμ έκτασης 114 στρ.. Κηρύχθηκε αναδασωτέα με τις υπ’ αριθμ. 49318/1932 και 48413/1935 αποφάσεις της Γενικής Διοίκησης Ηπείρου και την υπ’ αριθμ. 87739/1935 απόφαση του Υπουργείου Γεωργίας. Η αναδάσωση άρχισε το 1932. [1]
Θέση Προφήτης Ηλίας-Προσκύνηση έκτασης 535 στρ.. Κηρύχθηκε αναδασωτέα για συνολική αρχικά έκταση 1.500 στρ. με την υπ’ αριθμ. 59994/1936 απόφαση της Γενικής Διοίκησης Ηπείρου. Από την αρχική έκταση παραχωρήθηκε έκταση 179 στρ. στο Σανατόριο, το σημερινό Γενικό Νοσοκομείο Χατζηκώστα. Η αναδάσωση άρχισε το 1936. [1]
Πέρα από το Αισθητικό Δάσος, στα δασύλλια λόφων Ιωαννίνων περιλαμβάνονται και τα:
Δασύλλιο Περιβλέπτου έκτασης 82 στρ.. Κηρύχθηκε αναδασωτέα με την αριθ. 66058/1936 απόφαση της Γενικής Διοίκησης Ηπείρου. Η αναδάσωση άρχισε το 1932. Ο Ι.Ν. Περιβλέπτου υποστηρίζει ότι η έκταση του ανήκει. Το Δασαρχείο Ιωαννίνων κάνει τις απαραίτητες ενέργειες ώστε να διασφαλιστεί ο δημόσιος χαρακτήρας της έκτασης. [1]
Δασύλλιο Ψιλής Γορίτσας έκτασης σήμερα 127 στρ. Αρχικά κηρύχθηκε αναδασωτέα για έκταση 320 στρεμμάτων με την υπ’ αριθμ. 20065/25.04.1940 απόφαση της Γενικής Διοίκησης Ηπείρου. Μέχρι σήμερα και μετά από την καταστροφή της πρώτης αναδάσωσης την περίοδο της κατοχής και επαναδημιουργία της από το έτος 1952 και μετέπειτα, παραμένει προς αναδάσωση έκταση 161 στρεμμάτων. Ιδιοκτησιακά η έκταση ανήκει στο Ελληνικό Δημόσιο, βάσει της υπ’ αριθμ. 22128/1167/08.02.52 Δ/γής του Υπουργείου Γεωργίας, διεκδικείται όμως από το Δ.Δ. Σταυρακίου Δήμου Ιωαννιτών. [1]
Ιδιοκτησιακά τα ανωτέρω δασύλλια ανήκουν στο Ελληνικό Δημόσιο. Οι αναδασώσεις έγιναν από τη Δασική Υπηρεσία με τη βοήθεια και της υπάρχουσας τότε Φιλοδασικής Ένωσης Ιωαννίνων, της Φιλοδασικής Επιτροπής και του Δήμου Ιωαννιτών. [1]
Τα δασύλλια βρίσκονται πάνω σε βράχο ασβεστόλιθο με το έδαφός να χαρακτηρίζεται κυρίως μετρίου βάθους έως αβαθές, αβαθές μέχρι πολύ αβαθές, ξηρό και άγονο. Το υψόμετρο κυμαίνεται από τα 520 μέχρι τα 637 μέτρα (Ψιλή Γορίτσα). Η κλίση του εδάφους κυμαίνεται από 5%-70% με επικρατούσα την κλίση 60-65%. [2] [1]
Η περιοχή υπάγεται στην Παραμεσογειακή ζώνη βλαστήσεως που αποτελεί μια ιδιόρρυθμη μεταβατική ζώνη βλάστησης από τα αείφυλλα στα ξηρόφυλλα φυλλοβόλα πλατύφυλλα (λοφώδης, υποορεινή). [1]
Αποτελούνται από αμιγής τραχεία πεύκη με σποραδικά άτομα κυπαρίσσου και μικρές επιφάνειες αυτοφυών φυλλοβόλων πλατύφυλλων. [1]
ΑΡΑΙΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΝΕΩΝ ΕΙΔΩΝ
Η παρέλευση μεγάλου χρόνου από τη δημιουργία του δάσους με τεχνητή αναδάσωση, σημειωτέων ότι τα δένδρα έχουν σήμερα ηλικία 65-80 χρόνων, χωρίς την εφαρμογή κατάλληλων δασοκομικών χειρισμών έχει δημιουργήσει προβλήματα. [1]
Η μη έγκαιρη σε μικρότερη ηλικία των δένδρων πραγματοποίηση αραιώσεων, προκάλεσε μεγάλη πυκνότητα με αποτέλεσμα την καθ’ ύψος αύξηση των δένδρων και την αποξήρανση των κλάδων σε μεγάλο ύψος, με συνέπεια σήμερα στη μεγαλύτερη έκταση του δάσους η ζώσα κώμη να έχει περιορισθεί στο 1/3 ή και λιγότερο του ύψους των δένδρων. Αυτό, σε συνδυασμό με το αβαθές έδαφος και το ασθενές ριζικό σύστημα των συγκεκριμένων ειδών πεύκης, καθιστά τα δένδρα ευάλωτα σε ανεμορριψιές και χιονοθλασσιές. [1] [2]
Επιβεβλημένη είναι η εφαρμογή αραιώσεων. Αρχικά πρέπει να απομακρυνθούν τα καταπιεσμένα, κακόμορφα, κατεστραμμένα άτομα, κι όσα παρουσιάζουν προβλήματα ευστάθειας ώστε να ευνοηθεί η ανάπτυξη αναγέννησης ατόμων του ίδιου είδους (κωνοφόρα) αλλά και ανάπτυξης και άλλων αυτοφυών αλλά και ειδών που θα εγκατασταθούν με τεχνητή αναδάσωση. [1]
Τα υπάρχοντα άτομα πεύκης, με τις αραιώσεις θα καταφέρουν να αναπτύξουν καλύτερες ιδιότητες κλαδοβρίθειας, ύψους εμφάνισης κλαδιών, καθ’ ύψος και κατά πάχος αύξησης, συγκόμωσης, ριζικό σύστημα ισχυρότερο και κατ’ επέκταση αισθητικά το δάσος θα αναβαθμισθεί. Υπάρχουν κάποια σημεία φυσικής αναγέννησης της τραχείας πεύκης, όπου έχει διασπαστεί η κοσμοστέγη και πλησίον των δρόμων. Έτσι μπορούμε να πούμε ότι αν δημιουργήσουμε καταλληλότερες συνθήκες είναι σίγουρο ότι θα υπάρξει στο μέλλον φυσική αναγέννηση. [1]
Κατά μήκος των ορίων των δασυλλίων παρατηρούμε σε αρκετές θέσεις την εμφάνιση αναγέννησης του πεύκου. Η ύπαρξη στις θέσεις αυτές αναγέννησης είναι αρκετά επισφαλής διότι δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες μετάδοσης πυρκαγιάς από γειτνιάζουσες ιδιοκτησίες, και μάλιστα από έρπουσα σε επικόρυφη μορφή. Προτείνεται λοιπόν η απομάκρυνση της αναγέννησης καθώς και άλλων θαμνωδών φυτών, περιμετρικά και κατά μήκος της οριογραμμής του δάσους επί ζώνης πλάτους ενός ύψους δένδρου 25-30 μέτρα, και εισαγωγή και επικράτηση φυλλοβόλων πλατύφυλλων. [1]
Αρχικά και πριν τη διενέργεια αναδασώσεων η περιοχή καλύπτονταν από χορτολιβαδική βλάστηση και κάποια πλατύφυλλα είδη. Αυτό είναι έκδηλο από τη μετέπειτα δειλή επανεμφάνισή τους, σε κάποια σημεία και ιδιαίτερα στα ρέματα όπου οι συνθήκες υγρασίας είναι ευνοϊκότερες. Τα είδη αυτά θα βελτιώσουν με την πάροδο του χρόνου την αισθητική αξία του δάσους, από την άποψη σύνθεσης και ποικιλίας, κυρίως στα διάκενα που ήδη επανεμφανίστηκαν και διαβιούν σήμερα. [1]
Οι αραιώσεις θα δημιουργήσουν επίσης χώρο για φυτεύσεις νέων δασοπονικών ειδών ώστε να διασπαστεί η μονοτονία που παρουσιάζει σήμερα το δάσος, όπως για παράδειγμα διάφορα είδη δρυός, σφενδάμου, φράξου, φλαμουριάς, ιπποκαστανιάς, καρυδιάς, ακακία και ψευδοακακία, λεύκη λευκή και Πλάτανος (λίγα άτομα κοντά στις βρύσες), λεπτοκαρυά (κυρίως ως υπόρροφος), κουτσουπιά, ιτιά κλαίουσα αλλά και οποιοδήποτε άλλο είδος εξευρεθεί. [2]
Δημιουργία ARBORETUM (BOTANIKOS KHPOS)
Στη θέση Μεϊντάνι, άνωθεν της Πλατείας Ομήρου, όπου παρατηρούνται πολλά διάκενα προτείνεται η εγκατάσταση βοτανικού κήπου με την εισαγωγή πλατύφυλλων και κωνοφόρων ειδών, καθώς και όλων τα ιθαγενών ειδών τα οποία μπορούν να επιβιώσουν στο βιοκλιματικό περιβάλλον της περιοχής. Σκοπός είναι να περιληφθούν όσο το δυνατόν περισσότερα είδη για αισθητικούς και όχι οικονομικούς λόγους, με μοναδική απαίτηση και προϋπόθεση την επιβίωση των ειδών. [1]
ΟΔΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ
Σοβαρότατο πρόβλημα προκύπτει από την έλλειψη κατάλληλου οδικού δικτύου των συνοικιών που συνορεύουν με το Αισθητικό Δάσος Ιωαννίνων, με αποτέλεσμα η διέλευση για τις παρακείμενες στο δασύλλιο οικίες να γίνεται δια μέσου του δικτύου δρόμων του δάσους, κάτι το οποίο όσο γίνεται και μάλιστα ανεξέλεγκτα εγκυμονεί πολλούς και σοβαρούς κινδύνους για το δάσος. [1]
Για να υπάρξει λύση στο πρόβλημα θα πρέπει οπωσδήποτε να αναπτυχθεί κατάλληλο οδικό δίκτυο έτσι ώστε το δάσος να απαλλαχθεί από τον φόρτο που δέχεται, ώστε να μπορέσει στο ακέραιο να παίξει το ρόλο που απαιτείται. [1]
Θυμίζουμε εδώ ότι τα Αισθητικά Δάση είναι δάση με ιδιαίτερη αισθητική, υγιεινή και αναψυχική αξία, στα οποία επιβάλλεται η προστασία της αισθητικής και οικολογικής τους φυσιογνωμίας ώστε να καλύπτουν κυρίως ανάγκες υπαίθριας αναψυχής και περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, κάτι που σαφώς δεν συνάδει με τη διερχόμενη κυκλοφορία αυτοκινήτων.
Το υπάρχον οδικό δίκτυο δασικών δρόμων αποτελούν: ο δρόμος από τη θέση Δροσιά προς τη θέση Προφήτης Ηλίας μήκους 3.600 m, ο δρόμος από τη θέση Δροσιά προς τη θέση Μεϊντάνι μήκους 1.350 m και ο δρόμος που διασχίζει το δασύλλιο τη Ψιλής Γορίτσας μήκους 850 m. [1]
ΧΩΡΟΙ ΑΝΑΨΥΧΗΣ
Για την εξυπηρέτηση αναγκών δασικής αναψυχής έχουν εγκατασταθεί σε 4 θέσεις (Τσιφλικόπουλο, Αγία Τριάδα, Δορσιά κα Προφήτης Ηλίας) χώροι αναψυχής- παιδικές χαρές και έχει αναπτυχθεί δίκτυο μονοπατιών - πεζόδρομων μήκους 7 km τα οποία χρησιμοποιούνται σε υψηλό βαθμό και απαιτείται η επέκτασή τους. [1]
ΛΑΤΟΜΕΙΑ
Στις θέσεις Τζεμ και Περίβλεπτος υπάρχουν εγκαταλειμμένα λατομεία μεγάλης έκτασης σε θέσεις προσιτές στο κοινό και σε κοινή θέα που χρήζουν ενεργειών αποκατάστασης τοπίου. [1]
ΠΥΡΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ
Έχει ολοκληρωθεί το δίκτυο Πυρόσβεσης των δασυλλίων, το οποίο βρίσκεται σε λειτουργική ετοιμότητα και περιλαμβάνει 6 δεξαμενές ύδατος των 500 m3, και 71 πυροσβεστικούς κρουνούς σε δίκτυο σωληνώσεων 10.000 μέτρων.
---------------------------------------------------------------
[1] «Μελέτη Διαχείρισης και Προστασίας των Δασυλλίων Λόφων Ιωαννίνων», 2001, Δασαρχείο Ιωαννίνων, Δασολόγος με βαθμό Δ/ντη κ. Δημήτριος Βέργος.
[2] «Μελέτη Δασοκομικών Χειρισμών κ’ Βελτιώσεως της Βλαστήσεως Αισθητικού Δάσους Ιωαννίνων», 1981, Δασαρχείο Ιωαννίνων.
[3] Δημοσίευμα Πρωινών Νέων, 21.03.1993
[4] Δημοσίευμα ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, 28.11.1978
